Seni Buraya Leylekler Getirdi… Leyleklerin Göç Yolları
Bu Makalenin İçindekiler
En son 2023 yılında göç eden hacı Leyleklerin Göç Yolları bizim evin önünden geçtiği için onları yakından görme ve inceleme fırsatı buldum diyebilirim. 2024 yılında da kendilerini büyük bir heyecanla bekliyor olacağım. Leyleklere Neden Hacı Leylekler Denir, Türkiye’deki Leyleklerin Göç Yolları Nerelerdedir gibi sorulara aşağıda değineceğim.
Hemen başta konumumu belirteyim Ümraniye Hekimbaşı ve Küçüksu arasında oturuyorum. Bizim Hacı Leylekler de İstanbuldan geçerken bu bölgede mola veriyorlar, tabi mola durumları hava şartlarına da bağlı. Neyse ben bizim evin önündeki leyleklere döneyim.
Bir sabah kalktığımda havada leyleklerin döndüğünü gördüm aynı martıların döndükleri gibi. Elime bir dürbün alıp izlemeye başladım acaba dedim kötü bir haber mi gelecek bunlar böyle neden dönüm durur ki diye düşündüm. Gerçi çocukluğumuzdan beri Leyleğin görevi çocuk getirmek olduğu için kara haber konusunu hemen kafamdan sildim. Uçan leylekleri daha iyi görürüm diye dürbünümü alıp evimizin az aşağısındaki Hekimbaşı ormanlarına doğru indim. Birde ne göreyim havadakinden çok yerde yüzlerce leylek durmuş bana bakıyor.
Uzun uzun bakıştıktan sonra acaba bunlar necidir, nerden gelir, nereye gider, neden burda indiler, ne yerler ne içerler ne yapsam bunlar için diye hemen düşünmeye başladım ve Google bir danıştım. Aşağıya bulduğum notları iliştiriyorum.
Leyleklerin Göç Yolları İstanbul’dan Geçiyor
Doğma büyüme İstanbullu olmama rağmen leyleklerin böyle göç ettiklerine nadiren şahit oldum, hele ki evimin yakınında göç molası vermelerine ilk defa şahit oldum ve çokta şaşırdım. Son bir haftada göç eden leylekler, karşımdaki Ümraniye Hekimbaşı ormanının açıklık olan yerine, farklı günlerde gelip gruplar halinde bekledikten sonra uçup gidiyorlardı.
İlk gün sabah kalktığımda 50 kadar leylek vardı, uzaktan baktığımda ilk öncesinde martı zannettim ama dürbünle baktığımda leyleklerin olduğunu daha net gördüm, haliyle ilk günlerde umursamadım fakat sonraki günlerde yine sabah kalktığımda bu sefer yüzlerce leyleği aynı yerde görünce şaşırdım ve irkildim.
İrkildim çünkü haliyle ilk defa yüzlerce leyleği karşımda görüyordum. Salgın hastalıklar dünyayı sardığı, Chemtrail komplo teorileri’nin ortalıkta dolaştığı, depremlerin ve felaketlerin neredeyse sıradan olduğu, savaşların her yerde felaketler doğurduğu bu günlerde, yüzlerce leyleğin böyle birden belirmesi açıkcası beni ürkütmüştü. Haliyle ilk esnada göç aklıma gelmedi. Acaba dedim dünyanın yine dengesi felan mı bozuldu, felaket öncesi bir işaret mi bu gibi durumlar aklıma geldi.
Leylekler Felaketin Habercisi mi?
Açık söylemek gerekirse, leylekler ne zaman göç eder, göç yolları neresidir, neden mola verirler gibi bilgiler bende yoktu. Leylek değimiz bu uzun ve kırmızı gagalı kuşları, hayvanat bahçesinde, ilk okul kitaplarında ya da belgesellerde görürdüm ben.
Aslında bizim kültürümüzde leylekler hep iyi şeylerin habercisi olmuştur. Örneğin çocukların “Ben nasıl dünyaya geldim” sorusunun cevabı genelde “seni leylekler getirdi” olmuştur. Ayrıca rüya da leylek görmek, seyahat etmek anlamına da geliyordu. Hatta atasözlerimiz arasında “leyleğin ömrü iki lak lak” sözümüz bile vardı. Kısacası leylek bizim kültürümüzde kötü ve felaket habercisi değildi…
Leyleklerin Göçü Hakkında Bilgi
Açık konuşmak gerekirse belgesel seven biri olarak daha önceden hiç Leylek Belgeseli izlemedim, gerçi önüme belgeseli de çıksa izlemezdim. Hal böyle olunca nedir ne değildir diye hemen bilgisayarın başına oturup bu leylek durumunu Google’a sormam gerekti. Önüme bu konuda bir sürü haber ve makale çıktı. Leyleklerin Göç Molası haberlerini görünce umutlandım ve sevindim. Sevindim çünkü herkes bu leyleklerin göç görüntülerine şahit olamıyormuş, bende yakınımdaki bu olaya şahit olan şanslı kişilerden biriydim.
Hazır elime Google almışken bu göç hakkında biraz araştırma yapayım dedim. Araştırma sonunda bu makaleyi yazdım, ayrıca Youtube Kanalıma birde video ekledim. Makalemin sonunda bu videoyu ve leylekler konusunda araştırma yaptığım kaynakları bulabilirsiniz.
İşte benimde yeni öğrendiğim Yaşamak İçin Kanat Çırpan Leyleklerin Göç Molası ve göç serüvenleri ile Leyleklerin göçü hakkındaki bilgileri sizinle paylaşmak istedim.
Yaşamak İçin Kanat Çırpan Göç Kuşları
Dünya genelinde beyaz leylek, iyiliğin, şansın ve seyahatin yaygın olarak sevilen bir sembolüdür. Siyah uçlu beyaz tüyleri, uzun kırmızı gagaları ve uzun bacakları ile anında tanınabilirler.
Avrupa ve Asya genelinde yaygın olarak insanların yakın yaşadığı, ağaçlara, direklere veya köy evlerinin çatılarına tünemiş bir manzarada onları görebiliriz. Özellikle göç eden leylek çiftlerin, titizlikle büyük yuvalar inşa ettikten sonra, her yıl aynı yuvaya geri dönme ihtimalleri yüksek.
Hayatta Kalmak İçin Ölümüne Bir Uçuş
Beyaz leylekler binlerce muhteşem sürüler halinde göç ederler. Büyük kanatlarıyla, 1500 m rakımlara yükselen sıcak hava akımlarıyla yükselir ve daha sonra büyük mesafelerde kendilerini rüzgârın akışına bırakırlar.
Göç esnasında leylekler deniz üstünden geçmezler, yağmurlu havada uçmazlar (Bu arada leylekleri ilk gördüğüm günlerde yağmur yağıyordu) ve fazla kanat çırpmazlar. Ayrıca leylekler yağmurlu havada kanatları ıslanıp ağırlaştığı için, yağmurlu yerlerde mola verip kanatları kuruduktan sonra yeniden uçmaya devam ederler. Çünkü yolları uzundur ve fazla enerji tüketmeden yorulmadan hedeflerine varmak zorundadırlar.
Leyleklerin Göç Yolu Haritası
Yukarıda da belirttiğimiz gibi sıcak rüzgâr akıntıları su üzerinde oluşmadığından, Avrupa, Asya ve Afrika arasında seyahat eden leylekler, Akdeniz’den kaçınırlar, doğuda İstanbul Boğaziçi veya batıda Cebelitarık Boğazı üzerinden geçiş yaparlar, yani kıtaların birbirine en yakın oldukları yerden uçarak göçlerini sürdürürler.
Türkiye’de Leyleklerin Göç Haritası şöyledir; Leylekler Türkiye’deki rotalarına, Hatay’dan başlayarak Marmara bölgesine doğru ilerlerler.
Afrika sahralarından başlayan Leyleklerin Sonbahar göçünün Türkiye başlangıç noktası Hatay’ın belen Geçididir. Göçmen leyleklerin Hatay ilinden sonra ülkemizdeki göç rotası ve geçtiği iller şu şekilde sıralanabilir; Adana, Mersin, Konya, eskişehir, İstanbul ve Trakya’dan sonra Balkanlar’a leyleklerin sonbahar göçü devam eder.
Leylekler Türkiye’ye Ne Zaman Gelir?
Afrikadan yola çıkan Göçmen leyleklerin Türkeyeye gelme zamanı Mart ayıdır. Kış aylarını ülkemizde geçiren leylekler ve Güney Afrika’dan ilk gelen leylekler Mart ayı içerisinde yuvalarını yenilemeye başlarlar.
Mart ayının sonuna doğru Leylek sayısı iyice artar ve leylekler kış aylarını ülkemizde konaklayarak geçirirler. İşte bu mart aylarında özellikle İstanbul’da bir çok yerde leylekleri gözlemleyebilirsiniz.
Leylek İstanbul’da Nerelerde Görülür?
İstanbul Boğazını sık kullanan Leyleklerin İstanbul’daki göç rotası önemli bir durak olarak kendini gösteriyor. En önemli göç yolu olarak bilinen İstanbul’da mola verdikleri yerler arasında; Silivri, Büyükçekmece, Topkapı, Sarayburnu, Ümraniye, Çekmeköy gibi semtler başta geliyor.
Yaren Leylek Kimdir? Nerede Yaşar ve Neden Ünlüdür?
Hazır ülkemizdeki göç rotasından bahsetmişken ünlü leyleğimiz Yaren’i anmadan geçmeyelim. Bir çok leylek araştırmasında Yaren Leylek önüme ilk sıralarda çıkınca nedir ne değildir diye bende araştırdım. Yaren Leylek göç rotasındaki Bursa’dan geçerken Avrupa leylek köyleri ağının Türkiye’deki tek temsilcisi olan Eskikaraağaç’ta yaşayan Adem amca ile arkadaşlık kurmuş ve her sene göç zamanı buraya mutlaka uğramaya başlamış.
11 Yıldır mahallenin maskotu olan Yaren Leylek 2022 yılındaki göç döneminde eşini de beraberinde getirerek, hikâyeye yepyeni bir karakter daha eklemiş.
Bursa Karacabey Belediyesi ise bu sevgi ve yarenliği bir adım daha ileriye taşımış ve Yaren Leyleğin yuvasına ve yaşamına müdahale etmeden Yaren Leylek’in yuvasına yakın bir konuma kamera koymuş.
Yaren Leylek Hayranları www.yarenleylek.com sitesi üzerinden, 7 gün 24 saat canlı olarak kamerayla Yaren Leylek ve ailesini izleme imkânı bulurken, ses kaydı da yapabilen cihaz sayesinde gündüz köydeki kuş cıvıltıları ile gece de cırcır böceklerinin ötüşüyle, huzur verici anlara an bean tanık olabiliyorlar.
Leyleklerin Göç Yollarındaki Tehlikeler Nelerdir?
Leyleklerin yaklaşık 13 bin km’lik uçuşu elbette ki belgesellerdeki gibi süzüle süzüle geçmez. Birçok tuzak ve ölüm tehlikesi göç boyunca leyleklerin karşılarına çıkar.
Bazı ülkelerde leylek avlama geleneği vardır ve bu yüzden göç yollarındaki avcılar leylekler için acımasız bir tuzak olur. Şükür ki bizim ülkede leylek yeme alışkanlığı yok, ancak zevk için sağa sola ateş eden bilinçsizlere her yerde rastlanmaktadır.
Leyleklerin Beka Vadisindeki Ölüm Gölü “Qaraoun”
Afrika-Avrasya geçiş yolunda doğu yolunu geçen leylekler, Lübnan’ın Beka Vadisi’ndeki yasadışı bir çekim kara noktası olan Qaraoun Gölü üzerinde son derece tehlikeli bir geçiş riskiyle karşı karşıyadır. Lübnan’ın Beka vadisinde bulunan Qaraoun Gölü göçmen kuşları etkileyen büyük bir krizin bir parçasıdır.
Burası büyük ve derin bir vadidir ve göçmen kuşları mutlaka bu vadideki göç yolunu kullanmaktadır. Her yıl göç zamanı işte bu ölüm vadisinde yasadışı avcılar bu bölgeyi abluka altına alır.
24 milyondan fazla kuş sadece Akdeniz’de her yıl yasadışı olarak öldürülmektedir. Doğu yolunu izleyenler için en kötü yasadışı öldürme “Kara Lekesi” Lübnan’ın Beka Vadisi’ndeki Qaraoun Gölü’dür.
Diğer başka bir tehlike yüksek gerilim hatlarıdır. Göçmen sürülerin mola verdiği yerlere çekilen yüksek gerilim hatları da leylekler için ölüm sebebidir. Bu yüzden yüksek gerilim hatlarının, yapılaşmanın veya hava alanlarının göç güzergahlarına yapılmaması veya yapılması kaçınılmazsa kontrollü bir şekilde uyarlanması önemli bir durumdur.
Elektrik Hatları Leylekler İçin Nasıl Güvenli Hale Getirilir?
Yeni yuva ve besin alanlarına ulaşmak için 13.000 km’den fazla seyahat ettikten sonra, bitkin ve yorgun düşen beyaz leylekler sadece dinlenmek ve bir yuva inşa etmek için konaklayacakları güvenli bir yere ihtiyaç duyarlar.
Ne yazık ki leyleklerin Göç Molası için seçtiği arazi veya yerler, Leylekler için yaşam ve ölüm arasındaki bir karar anlamına gelir. Leylek türleri, uzun ağaçlar, yüksek yerler, (Elektrik direkleri ve Yüksek ev Bacaları) üzerinde yuva yapmak için gelişmiştir.
Ancak, ağaçlar kıt olduğunda ve insanlar yerleşim yerlerini düzensiz bir şekilde yaptığında, ya da yüksek gerilim hatları göç bölgelerinde kontrolsüz olduğunda leylekler için ölüm tehlikesi baş göstermektedir.
Önleme, tedaviden daha iyidir ve ölümcül yüksek gerilim kazalarını durdurmanın en iyi yolu, elektrik hatları inşa edilmeden önce müdahale etmektir. Enerji şirketlerinin göç yollarına yüksek gerilim hatları döşememesi gerekmektedir, ancak arazi uygun değilse ve enerji hatları kaçınılmazsa buna göre tedbir alınmalı bu durumda kuş güvenliği sağlanmalıdır.
Leyleklere Güvenli Yeni Yuva Projesi
Tam burada model olacak sürdürülebilir çevreci bir yaklaşımdan bahsetmem gerek şöyle ki; ADM ve GDZ Elektrik Dağıtımın, hizmet bölgeleri Aydın, Denizli, Muğla, İzmir ve Manisa illerinde çevresel, kültürel ve sosyal gelişmeye destek vermek için 2009 yılında başlatılan “Leyleklere Yeni Yuva Projesi” 10 yıldır başarılı bir şekilde yürütülüyor.
Her yıl 13 bine yakın leylek, elektrik direkleri üzerine yerleştirilen özel yaşam platformlarında misafir ediliyor. Bu proje Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü, Ekosistemi Koruma ve Doğa Sevenler Derneği (EKODOSD) ve Tarım ve Orman Bakanlığı 4. Bölge Müdürlüğü ile iş birliği içinde gerçekleştiriliyor.
Leylekler Hakkında Film Yada Belgesel Var mı?
Leylekler Hakkında Her şey bilmek isteyen biri için film yada belgesel tavsiyesi yapmasam konumuz yarım kalırdı. Leylekler bizim için hep iyi hayvanlar olmuşlardır. Makalemizin yukarı bölümlerinde hep iyi yönlerinden bahsederek, leyleklerin kutsallıkları hakkında bir çok örnekler de vermiş olduk.
Çok eski dönemlere baktığımızda bu güzel görünümlü insancıl kuşları, atalarımızın sevdiğine şahit olduk. Bizde şimdiki nesiller olarak Leyleklere hoş görü ile bakıyoruz. Tabi sadece leyleklere değil tüm hayvanlara ve doğanın sunduğu tüm bitkilere hoş görü ile bakmalıyız bu durum dinimizin bir gereğide.
Bu vesile ile bu hoşgörü ve vefa duygularımızı gelecek nesillerimiz olan çocuklarımıza aktarmak bir sorumluluk ve vefa görevimizdir. Bunun bilincinde olmak ve bu iyi niyetlerimizi diğer kuşaklara aktarmak en önemli vaziflerimiz arasındadır.
Bu bilinci aktarmanın en iyi yollarından biri de film ve belgesel tarzı yeşler izlemek ve izlettirmektir. Leyleklerle ilgili bir çok belgesel bulabilirsiniz. Bunların yanı sıra çocuklarınızla birlikte izleyeceğiniz bir film olan Leylekler Filmi (storks find your flock) filmini izlemenizi önerebilirim. Filmi izlemeden önce konusu okumak isterseniz Sinema bölümümüzdeki Leylekler Filmi (storks find your flock) içeriğine bakabilirsiniz.
Belgesel olarak ise bizden olan bir kaç belgeseli size önerebilirim.
- Diyarbakır’ın Leylek Yuvaları
- Adem Amca ve Yaren Leylek
- Çatımızdaki Misafirler
- Kara Leylek
Leylekler Hakkında Merak Edilenler
Leylek Neyi Sembolize Eder?
Bu kutsallık Leyleğin iyi haberler getirmesine de bir işarettir. Çocuklara bu yüzden ‘seni leylekler getirdi’ gibi müjdeci söylemler bunun bir yansımasıdır.
Üstelik yine anadoluda bir çok bilmece ve tekerlemenin kaynağıdır Leylekler.
Diğer bir anlamda ise Leylek için kuşların şeyhi’dir denmesi yine bir kutsallık atfedilmesindendir. Genel anlamda, tekerlemelerimizde, türkülerimizde, ninnilerimizde ve atasözlerimizde her zaman yer alan leylek bizim kültürümüze yabancı değildir. Leylek yeri geldiğinde iyi haberin müjdecisidir, yeri geldiğinde ise çıkılacak bir seyahatin habercisidir.
Leylek Yırtıcı mı?
Son zamanlarda leyleklerin insanlarla ilişkileri çok sık görülmese de yukarıda bahsettiğimiz şekilde Adem amca ve Yaren Leylek’in ilişkisi çok güzel bir dostluk ve vefa örneğidir. Bu da leyleklerini yırtıcı bir kuş olmadığına en güzel bir delildir.
Genelde tarihten bu yana insanlarla ilişkileri hep iyi olmuştur ve insanlara saldırdığı da pek görülmemiştir.
Leylekler Kaç Yıl Yaşar?
Leylekler Ne İle Beslenir?
Leyleklere Neden Hacı Leylek Denir?
Benimde şaşırdığım leyleklerin rotası, Osmanlı dönemindeki Anadolu hac güzergahıyla birebir aynı olmasıdır. Yani aynı rotayı yüzyıllar önce Hacca giden kaifilelerde kullanıyordu. Hatta o dönemlerde kanadı kırık ve hasta olan leylekleri Eyüp Sultan’a getirip orada şifa bulmasını sağlıyorlardı.
Eski istanbul fotoğraflarında Eyüp’ün hacı leylekleri ismiyle bu leylekleri görmek mümkündür.
Diğer bir sebebi ise Leyleklerin, afrikadan çıktıkları yolculuğa Arap Yarımadası’nın üzerinden geçerek gelmeleri, yani Mekke ve medine’nin olduğu yerden gelmeleri Leylekleri Hacı Leylek olarak tanımlamaktadır.
Son bir söylenti ise genelde renklerinin hacılar gibi beyaz olmalarından kaynaklandığını düşünüyorum.
Değerli okuyucularım bu makalemizde internetten aramalarımıza düşen ve leylekler hakkında merak edilen bir çok sorunun cevabını vermeye çalıştım. Leyleklerin Göç Yolları ve Bilinmeyenleri başlıklı makalemize burada son veriyorum.
Elbetteki bu güzel kuşlar hakkında aklımıza daha bir çok soru gelebilir. Eğer sizinde böyle sorularınız varsa lütfen yorum bölümüne yazarak benimle paylaşınız. Ayrıca 2024 yılında leylek haberlerine kulak verin ve yakınınızdaki leylek gözlem yerlerine gidiniz ve bu şölene yakından şahit olunuz derim.