Kilyos Gezilecek Yerler 2024 (Kumköy Gezi Rehberi)

İstanbul’un Avrupa Yakasında bulunan, Sarıyer’in plajlarıyla ve tarihiyle ünlü Kilyos (Kumköy) mahallesi Tarihi açıdan da yerli ve yabancı turistlerin gözde yerlerinden biri olma özelliğine sahip. Yazın oldukça kalabalık olan bu yer kışın her sahil kasabası gibi sessizliğe bürünüyor.

Orman, Deniz ve Tarih üçlemesi ilginizi çekiyorsa Kilyos Gezilecek Yerler makalemiz tam size göre. Kışın ayrı yazan ayrı bir güzelliğe sahip Kilyos görülmeye ve gezilmeye değer bir yer. Gezmeye yazın gidiyorsanız mayonuzu, kışın gidiyorsanız Palto’nuzu mutlaka yanınızda götürün.

Tarihi açıdan bakıldığında da oldukça zengin olan bu küçük ilçe size, birbirine yakın mesafelerde bulunan tarihi yapıları gezebilme imkanı sunuyor. Zevkli bir yürüyüş rotası sunan Kilyos’ta tarihi anlamda ilginizi çekecek, Eşsiz manzarası ve gizemli yapısıyla Kilyos Kalesi, bu kaleye bağlı Kilyos Osmanlı Mezarlığı, İstanbul’un Fethini müjdeleyen fethin simgesi Kilyos Tarihi Çınar Ağacı, birbirine yakın mesafede üç adet tarihi Kilyos Su Terazileri ve sahil boyunca uzanan Kilyos Askeri Koruganları görülmeye değer yerler arasındadır.

Kilyos gezilecek Yerler makalemize geçmeden kısaca Kilyos tarihinden ve Kilyos isminden kısaca bahsetmek gerekir diye düşünüyorum.

Kilyos Tarihi ve Kilyos İsminin Anlamı

Eski bir balıkçı köyü olan Kilyos’un ismi bir çok değişikliğe uğrayarak günümüze kadar ulaşmaktadır. Kilyos’un, Rumcada kum anlamına gelen Kilya sözcüğünden türediği söylemi ile birlikte, aslı, Kuwaila olan ve güzel geçit / Boğaz anlamını veren Killa sözcüğünden türeyerek Kilyos’a dönüştüğü söylemi oldukça yaygındır. Bir diğer isim olan Kyle Kelt kabilelerinin bu günkü Kilyos’u yurt edindiklerinde buraya verdikleri isimdir. Kyle’nin anlamını henüz bilmemekteyim.

Sizde Kilyosu gezdiğinizde ve coğrafi durumu gördüğünüzde, Kilya ve Killa isimlerinin anlamlarının bu ilçeyi ne kadar iyi tarif ettiğine şahit olacaksınız. Cumhuriyet döneminde Kilyos’un ismi Kumköy olarak değiştirildiyse de günümüzde hala yaygın olarak Kilyos adı kullanılmaktadır.

Kısaca Kilyos Tarihi

Kilyos tarihi’ni en kısa ve öz bir anlatımla okuduğum ve kaynak aldığım kişi Özhan Öztürk Bey’i kaynak olarak göstermek isterim. Kilyos tarihi bölümünü bizzat onun web sitesinden kaynak aldım. Sizde göz atmak isterseniz kendisinin değerli makalelerinin bulunduğu kişisel web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

Kilyos (Kumköy), Karaburun’dan 18 km mesafede eski bir balıkçı köyü’dür. Polybius’un Brennus liderliğinde yurtlarını terk eden Kelt kabilelerinin Asya’ya geçmeyen bir kolunun Bizantium kenti civarında yerleştiği, buradaki Traklar’ı egemenlikleri altına alarak Tyle adlı bir kent kurarak, Bizans’ı tehdit ettiklerini bildirmiştir.

Kilyos’un tarihine şahitlik eden yapılardan biri de Askeri bölge sınırlarında yer alan Kilyos kalesi’dir. Kale, MS 4-5. Yüzyılda eski Bizans kalesinin yerine 14. Yüzyılda Cenevizliler tarafından yapılmış, I. Abdülhamid (1782)  ve II. Mahmut (1826) dönemlerinde onarılmıştır. Kapısı üzerinde II. Mahmud’un tuğrasını bulunmaktadır.

İngilizlerin İstanbul’u işgal sırasında Boğaz girişini kontrol amacıyla inşa ettikleri 2 taş iskele, tahsiliye binaları, kayıkhane halen görülür durumdadır. Evliya Çelebi’nin de Boğaz trafiğini kontrol amaçlı kullanıldığını bildirdiği kale, 17. Yüzyılda Don Kazakları tarafından ele geçirilmiş, Kırım savaşı sırasında hastane olarak kullanılmıştır.

Kilyos halkı 19. Yüzyılın son çeyreğine kadar tamamen Rumlardan oluşmakta olup, 1923 Türk-Yunan mübadelesi ile tümü Yunanistan’a gönderilmiştir. Kilyos’a 1877-78 Osmanlı-Rus savaşı sırasında bir miktar Balkan muhaciri yerleştirilmiş, mübadele sonrasında da çeşitli bölgelerden gelen Türklerce iskân edilmiş olup, günümüzde Sarıyer ilçesinin mahallelerinden birisi konumundadır.

Kilyos Gezilecek Yerler ve Tarihi Yapılar

Başta söylemeliyim ki şahsen gezip ziyaret ettiğim yerleri daha uzun anlatabilirim ancak göremediğim yerler hakkında ise, çok yorum yapmadan kısaca isimlerini bildireceğim. Çünkü bazı tarihi yapılar derin sahil kenarlarında bulunuyor ve kötü havalarda inilmesi ve görülmesi zor yerler. Açıkcası ben tüm gezilecek yerleri bir günde yetiştiremedim.

Kilyos’un Gezilecek Tarihi Yerleri hakkında aşağıya bir kaç başlık bırakmak isterim, sonrasında ise aşağıya detaylı tatımlarını yaparım.

Kilyos’un Tarihi Yerleri

İçi tarih dolu bu güzel balıkçı köyü’nün gezilecek yerlerine gelince, sizin için küçük bir gezi planı ayarladım. Özel aracınız olmasa dahi yürüyerek 1-2 saatte gezebileceğiniz Kilyos’un tariyi yapıları sizileri bekliyor. Gezdiğiniz bu yerlerin, Fotoğraf makinenizde, cep telefonunuzda ve aklınızda manzara ve tarih anlamında güzel anılar ve izler bırakacağına eminim. Gezip gördüğünüz yerleri sosyal medya hesaplarınızda paylaşarak takipçilerinizi kıskandırmayı unutmayın. Paylaşımlarınıza beni de etiketlemeyi ihmal etmeyin…:)

Tarihi Kilyos Kalesi: Kilyos Gezilecek Yerler arasında şüphesiz ilk sırayı Kilyos Kalesi almaktadır. Kilyos Gezi Rehberi listenizin başına bu kaleyi alarak kilyosu gezmeye başlayabilirsiniz. (Aşağıda kilyos Kalesi hakkında daha geniş bilgiyi okuyabilirsiniz)

Kilyos Tarihi Çınar Ağacı: Kilyos kalesi çıkışında yer alan Tarihi Çınar ağacını görmeden ve önünde fotoğraf çekilmeden dönmeyin. Tarıhi çınar ağacınını üzerindeki bilgileri ise şöyle;
Cinsi: Çınar
Tahmini Dikim tarihi: 1460
Çevre Uzunluğu: 5.4 metre
Boyu: 26 metre

Kilyos Askeri Koruganları: Kilyos kalesini arkanıza aldığınızda sol tarafa doğru giden yoldan ilerleyerek, muhteşem Kilyos sahillerine ve kilyos askeri koruganlarına ulaşabilirsiniz. Kilyos askeri koruganlarını görmek isterseniz plajlarda yürüme yaptığınızda mutlaka karşınıza çıkacaktır. Özellikle Kısırkaya Plajında iki adet korugan hala sağlam bir şekilde durmaktadır.

Kilyos Su Terazileri : Kale çıkışında sağdan aşağıya doğru indiğinizde, sağ tarafta özel bir otelin bahçesinde günümüze kadar ulaşmış en sağlam su terazisinin ilkini görebilirsiniz. (Diğer Su terazileri için detaylar aşağıda)

Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı : Son dönemlerde benim tarafımdan bizzat keşfedilen ve Kilyos kalesinde görevli Osmanlı Askerlerinin ve ailelerinin bulunduğu Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı’nı görmek için 3. su terazinin dibine bakabilirsiniz. (Detaylar aşağıda)

Şahsen görmediğim tarihi yapılar arasında bulunan İngilizlerin İstanbul’u işgal sırasında Boğaz girişini kontrol amacıyla inşa ettikleri 2 taş iskele, tahsiliye binaları, kayıkhane halen görülür durumdaymış ama ben görmedim.

Kilyos Kalesi Tarihi

Askeri alan içinde bulunan tarihi kale, her ne kadar da bakımsızlık ve ilgisizlikten dolayı tarih severleri üzse de günümüze kadar gelen kalıntılarıyla ve manzarasıyla ziyaretçilerini büyülemeye devam etmektedir.

Kapısının üzerinde halen II.Mahmut‘a ait tuğra ve kitabesiyle gelenleri karşılayan Tarihi Kale’nin giriş kapısını geçtikten sonra adeta kendinizi eski tarihi bir filmin içinde bulursunuz.

Muhteşem bir avlusu olan kalenin orta yerinde yağmur sularından faydalanmak için yapılmış bir sarnıç bulunmaktadır lakin güvenlik sebebi ile sarnıcın üstü betonla örtülmüştür. Ayrıca bu sarnıçtan gelen suyun taksim edilmesi için Kilyos’un içinde günümüze kadar ulaşmış üç adet su terazisi bulunmaktadır.

Eskiden kalenin denize bakan ön burçlarının üzerinde iki adet Almanların bıraktığı Krupp topu bulunurmuş ama sonradan kaldırılmış. Topların ray sistemi hala sağ ve sol burçlarda durmaktadır. Burçların ortasında uçsuz bucaksız deniz manzarası eşliğinde beton nöbetçi kulübesi ise günümüze ulaşmıştır. Güzel bir fotoğraf çekilebilirsiniz.

Kilyos Kalesi’nin Tarihi Önemi

Kilyos kalesi’nin tarihi kronolojik sıralamayla, Roma Dönemi, Bizans Dönemi, Ceneviz dönemi, Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi olarak sıralanabilir. Kalede en çok hüküm sürenler Cenevizlilerdir. Boğazdaki geçişlere hakimiyet ve denizden gelecek tehlikelere karşı inşa edilmiş kalenin bir çok yeri günümüze kadar ulaşmıştır.

Kale tarihi gelişimde bir çok tadilat onarım ve değişiklikten geçmiş, en son detaylı onarımı 2. Mahmut döneminde görmüştür. Başta da söylediğimiz gibi bu onarım hakkında giriş kapısında bir kitabe bulunmaktadır. Sonraki dönemlerde kaleye bir gözetleme kulesi eklenmiştir.

Kilyos Kalesinin giriş kapısının üzerindeki Tamir Kitabesi satırlarında şunlar yazılmaktadır.

Cāmi‘yā bir düşdü tārīḫi bu ḥıṣn-ı dil-keşiŋ
Şāh Maḥmūdü’l-kerem Kilyos’u ma‘mūr eyledi
1241 

Ayrıca 2. Dünya Savaşı’nda Boğazların korunması amacıyla Almanlar tarafından verilmiş 19. yy Krupp Kamalı çelik toplar kalenin sağ ve sol burçlarında yer alıyormuş günümüzde topların konulduğu yerler mevcut lakin toplar yerinde bulunmuyor.

Kilyos Kalesi içinde ve dışında son dönem yapılmış askeri binalar ve gözetleme kulesi hala mevcut. Kalenin içinde ve dışında cephanelikler, zindanlar ve gizli eski taş odalar gizemini hala korumaktadır.

Kilyos’taki Tarihi Çınar Ağacı

Kilyos Kalesi gezisini bitirdiğinizde kapıdan dışarı çıktığınızda görkemiyle ve muhteşemliğiyle bir çınar ağacı mutlaka dikkatinizi çekecektir. Kilyos Tarihi Çınar Ağacı olarak geçen bu çınar’ın yaşı ve tarihi oldukça eskilere dayanmaktadır. Bu tarihi çınar için Hatta İstanbul Fethi’nin müjdecisi desek abartmış olmayız.

Kilyos Kalesi’nin Osmanlı ordusu tarafından Cenevizliler ‘den alınmasının şerefine 1450’li yıllarda dikilen ve günümüze kadar ulaşan Kilyos Tarihi Çınar Ağacı görülmeye değer. 5 ila 4 metre çevre genişliğine sahip bu çınar ağacının yüksekliği yaklaşık 26 metredir.

Kilyos Su Terazileri

Kilyos Gezilecek Yerler haritasını çizmek isteseydim üç adet su terazisinin yolunu çizerdim. Kilyos Gezi Rehberini içine alan su terazileri, yürüme mesafesinde gidebileceğiniz bir konumda bulunmaktadır.

Geçmişi eski tarihlere dayanan su terazileri’nin üç tanesi Kilyos’ta bulunuyor. Kale içindeki yağmur sularının toplanması için inşa edilen tarihi su sarnıcından beslenen su terazilerinin, suyun köyün uzak yerlerine ulaşması için yapıldığı biliniyor.

İlk Su Terazisi en sağlam olan ve tarihi çınar ağacından aşağıya indiğinizde, Kalecik caddesi üzerinde bulunan ve Kilya Oteli’nin bahçesinin girişindeki su terazisidir. İkinci ve üçüncü su terazileri ise aynı cadde üzerinde bulunmakta ve aralarında 50 metre mesafe olmaktadır.

İkinci Su Terazisi Türban caddesi 17 numarada bulunan Şenbay aparmanının bahçesinde bulunmaktadır. Bu su terazisine binanın ilk katında oturan şirin bir karı koca bakmakta ve etrafına çiçekler dikmektedir. Sarmaşıkların sardığı bu su terazisini dikkatlice bakmadıktan sonra görebilmeniz çok zordur.

Üçüncü Su Terazisi yine Türban Caddesi üzerinde bulunan Kum Zambakları Parkı’nın tam karşısında bulunmaktadır. Bu su terazisinin çekimlerini yaptığım sırada Kayıp Osmanlı Kilyos Mezarlığı‘nı bulmuştum. Mezarlık bu üçüncü su terazisinin hemen dibinde bulunmaktadır.

İstanbul’un bir çok yerinde bulunan tarihi su terazilerinin amacı, suyun debi’sini ve basıncını ayarlayarak suyun kaynağından daha uzaklara gitmesini sağlıyor.

Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı (Yeni Keşif)

2021 yılında şahsım tarafından keşfedilen Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı, kilyos’un son tarihi keşiflerinden biri olmuş, bulunduktan sonra medya’nın ve yöre halkının ilgisini çekmiştir. Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı da Kilyos Gezilecek Yerler arasında yerini almıştır.

Bir çok kanalda yer alan bu keşifte, tarihi mezarlıkta bulunan mezar taşlarından bazıları sağlam olarak gün yüzüne çıkartılmıştır. Uzun yıllar toprak ve harfiyat altında kalan tarihi mezar taşları, bakımsızlığında verdiği sebeplerden ötürü otların ve çalıların altında kalmış ve zamanla yok olmuştur.

Bir çok defineci tarafından da talan edilen Kilyos Osmanlı Mezarlığı yine tarafımdan çekilen Kilyos Su Terazileri belgeseli çekimleri sırasında tesadüfen bulunmuştur. Tarihi Osmanlı mezarlığındaki taşlar incelendikten sonra mezarlıkta yatanların, Kilyos kalesindeki görev yapmış Yeniçeri askerleri ve onların ailelerine ait olduğu tespit edilmiştir.

Bölgeye değer katacak olan Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı tam anlamıyla gün yüzüne çıkmak için yetkililerden ilgi beklemektedir. Tarihi Kilyos Osmanlı Mezarlığı tam anlamıyla gün yüzüne çıktığında, yerli ve yabancı turistlerin uğrak mekanı olması ihtimal dahilinde olacaktır. Kilyos Osmanlı Mezarlığını büyük bir gururla Kilyos Gezilecek Yerler listesine ekliyorum. Vatana millete ve Kilyos’a hayırlı uğurlu olsun.

Kilyos Askeri Koruganları

Kilyos Gezilecek Yerler başlığı altında sıraladığımız Kilyos’ta görmeniz gereken yerler listemizde son sırayı Kilyos Askeri Koruganları alıyor. Kilyos Kalesi’ni arkanıza aldığınızda sol taraftaki sahile yakın yoldan ilerlediğinizde belli bir süre sonra önünüze sert toprak yol geliyor.

Toprak yolun başlangıcında bir bariyer önünüzü kesiyor. Burası özel mülkiyete giriyor galiba ben girişte 2021 yılında 20 TL ödeyerek geçtiğimi söyleyebilirim. Bu girişten geçtikten sonra yüksek bir tepeye geliyorsunuz. Bu tepenini sahile bakan kısmında iki tane eski koruganı görebilirsiniz. Korguanların bitişinde de eski liman kalıntıları bulunmaktadır.

Peki nedir Kilyos Askeri Koruganları? Niçin Yapılmış derseniz şöyle; Koruganlar, İkinci Dünya Savaşı sırasında denizden gelecek Rus askerlerinin saldırılarına karşı yapılmış adeta koruyucu görevinde olan kalın betonlarla inşa edilmiş askeri mevzi ve sığınak görevi gören yapılardır.

Kilyos Sahil’i boyunca devam eden askeri koruganlar, Sarıyer Sahili’ne kadar uzanıyor. Yüzyıllar boyunca sağlamlığını ve bütünlüğünü koruyan askeri koruganlar, günümüze kadar ulaşmayı başarmış ender eserlerden biridir. Bu koruganlardan 3 tanesi ise Kısırkaya Köyünde bulunmaktadır. Bazı koruganlar toprak ve harfiyat altında kalarak görünmez duruma gelmişlerdir. 

Değerli okuyucularım, Kilyos Gezilecek Yerler makalemizin sonuna gelmiş bulunmaktayız. Bizzat gezip gördüğüm ve size de detaylıca anlatmaya çalıştığım Kilyos Gezim bunlardan ibaret. Malüm bu gibi, plajların bulunduğu turistik yerlerde, otel, plaj, restaurant gibi yapılar her geçen gün çoğalmaktadır. Bu gibi turistik amaçlı yerler çoğalırken, bir yandan da tarihi ormanlarımız ve tarihi eserlerimiz çoğu zaman yok olmaktadır.

Yerel halkın başta olmak üzere kamu kurumlarının bu gibi işgallere dikkat etmesi ve izin vermemesi gerekmektedir. Bu benim yazdığım Kilyos Gezilecek Yerler başlıklı makalem içerik olarak tarihi envanterlerin bazılarını belgelemiştir. Umarım bundan sonra güzel Kilyos tarihi değerlerine sahip çıkarak ve onları ihya ederek daha güzel günlere ulaşır.

Kalın Sağlıcakla…